The Main Ideas of Mieczysław Wallis’ Program of Philosophical Anthropology
DOI:
https://doi.org/10.14394/filnau.2022.0019Słowa kluczowe:
Lvov-Warsaw School, Mieczysław Wallis, philosophical anthropology, psychological relationism, homo creativus, valuesAbstrakt
The article presents the results of several years of analytical and reconstruction efforts carried out by the author who focused on archival writings by Mieczysław Wallis, a representative of the second generation of the Lvov-Warsaw School, which were to a large extent unknown to readers. Wallis’ intellectual profile has been associated so far mostly with his writings on art criticism, aesthetics, theory, and history of art. In the light of painstaking, multistage research of the large collection of his unpublished archival works, it turned out that the current perception of his intellectual preferences and academic achievements is too narrow and simplified. What is especially little known and insufficiently edited are his notes on philosophical anthropology, discussing the question of human existence and human activity in the world. They contain a unique philosophical program based on the axiological concept called psychological relationism. Its main category is the “homo creativus” approach. Wallis’ intellectual program is a valuable contribution to the achievements of the Lvov-Warsaw School and, in general, to the Polish philosophy of the 20th century.
Bibliografia
Białostocki J. (1983), “Wspomnienie pośmiertne, Mieczysław Wallis 1895-1975” [in:] M. Wallis, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy, 335-339.
Brożek A., Będkowski M., Chybińska A., Ivanyk S., Traczykowski D. (2020), Anti-Irrationalism: Philosophical Methods in the Lvov-Warsaw School, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Brożek A., Chybińska A. (eds.) (2016), Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, Lublin: Academicon. https://doi.org/10.52097/acapress.9788362475629
Dziemidok B. (1975), “Kontrowersje wokół wartości estetycznych. Próba typologizacji stanowisk” [in:] Studia z dziejów estetyki polskiej 1918-1939, S. Krzemień-Ojak, W. Kalinowski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 7-48.
Dziemidok B. (1980), Teoria przeżyć i wartości estetycznych w polskiej estetyce dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Elzenberg H. (2002), Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Frankl V. E. (2016), Człowiek w poszukiwaniu sensu, transl. A. Wolnicka, Warszawa: Czarna Owca.
Frankl V. E. (1984), Homo patiens, transl. R. Czernecki, J. Morawski, Warszawa: Pax.
Goethe J. W. (1996), "Faust: Part One and Two,” transl. P. Wayne [in:] Great Books of the Western World 45. Goethe, Balzac, M. J. Adler (ed.), Chicago: Encyclopaedia Britannica, 1-162.
Horecka A. (2011), “O pojęciu wartości estetycznej w dziełach przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej,” Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 20(3) [79], 193-208.
Horecka A. (2010), “Pojęcie znaku ikonicznego w dziełach wybranych przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej: Kazimierza Twardowskiego, Tadeusza Witwickiego, Stanisława Ossowskiego, Mieczysława Wallisa i Leopolda Blausteina,” Studia Semiotyczne 27, 307-352. http://doi.org/10.26333/sts.xxvii.19
Jadacki J. J. (2007), “Szkoła Lwowsko-Warszawska i jej wpływ na filozofię polską drugiej połowy XX wieku” [in:] Historia filozofii polskiej. Dokonania, poszukiwania, projekty, A. Dziedzic, A. Kołakowski, S. Pieróg, P. Ziemski (eds.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 126-148.
Leyens J. Ph., Rodriguez-Perez A., Rodriguez-Torres R., Gaunt R., Paladino M. P., Vaes J., Demoulin S. (2001), “Psychological Essentialism and the Differential Attribution of Uniquely Human Emotions to Ingroups and Outgroups,” European Journal of Social Psychology 31, 395-411. https://doi.org/10.1002/ejsp.50
Najder Z. (1990), “Semiotics and Art: The Contribution of Mieczysław Wallis (1895- 1975)” [in:] The Semiotic Web 1989 (Approaches to Semiotics), T. A. Sebeok, J. Umiker-Sebeok (eds.), Berlin–New York: De Gruyter Mouton, 109-122.
Nowakowska W. (2001), Sylwetki łódzkich uczonych. Profesor Mieczysław Wallis, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Pelc J. (1977), “Wspomnienia pozgonne o Mieczysławie Wallisie i Tadeuszu Wójciku,” Studia Semiotyczne 7, 5-12.
Pękala T. (1997), Estetyka otwarta Mieczysława Wallisa, Warszawa: Instytut Kultury.
Pękala T. (2004), “Świat jako przedmiot estetyczny. Wprowadzenie” [in:] M. Wallis, Wybór pism estetycznych, Kraków: Universitas.
Pękala T. (2013), “The Aesthetics of Mieczysław Wallis” [in:] 20th Century Aesthetics in Poland: Masters and Their Followers, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 173-191.
Rosner K. (1975), “Poglądy estetyczne Mieczysława Wallisa. Badania estetyczne a inne dziedziny jego działalności naukowej i krytycznej” [in:] Studia z dziejów estetyki polskiej 1918-1939, S. Krzemień-Ojak, W. Kalinowski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 157-187.
Skoczyński J., Woleński J. (2010), Historia filozofii polskiej, Kraków: WAM.
Sowiński A. (1953), “Wstęp” [in:] J. W. Goethe, Faust, transl. E. Zegadłowicz, Warszawa: PIW.
Szturc W. (1995), Faust Goethego. Ku antropologii romantycznej, Kraków: Universitas.
Szczukiewicz P., Szczukiewicz A. (2018), “Logoterapia Victora Emila Frankla w psychoterapii i poradnictwie psychologicznym,” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio J — Paedagogia-Psychologia 31(2), 195-205. https://doi.org/10.17951/j.2018.31.2.195-205
Szyrocki M. (1987), Johann Wolfgang Goethe, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Wallis M. (1946), “Psychika jeńca wojennego,” Życie Literackie 5, 17-19.
Wallis M. (1968), Przeżycie i wartość: Pisma z estetyki nauki o sztuce 1931-1949, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wallis M. (1983), Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, Warszawa: PIW.
Wallis M. (2004), Wybór pism estetycznych, Kraków: Universitas.
Wincław D. (2016), “Obcy czy po prostu inny: Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji,” Kultura i Wartości 19, 93-114. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2016.19.93
Wojciechowski A. (2001), “Problemy terapii przez twórczość” [in:] Obecność. Zebrane teksty, Toruń: Wydawnictwo UMK, 402-409.
Woleński J. (1985), Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Woleński J. (2011), Logic and Philosophy in the Lvov-Warsaw School, Dordrecht–Boston–London: Springer.
Wójtowicz M. (2005), “Problem lęku egzystencjalnego w myśli Paula Tillicha, Victora Emila Frankla i Kazimierza Dąbrowskiego” [in:] Doświadczenie lęku egzystencjalnego jako sytuacja wyboru, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 58-111.
Zegzuła-Nowak J. (2015a), “Tadeusz Kotarbiński w świetle nieznanych źródeł archiwalnych Mieczysława Wallisa” [in:] Homo moralis — homo creativus: Prace dedykowane Profesorom Zdzisławowi Kalicie i Krzysztofowi Kaszyńskiemu, J. Dudek, S. Konstańczak (eds.), Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 209-230.
Zegzuła-Nowak J. (2015b), “Wpływ szkoły lwowsko-warszawskiej na poglądy estetyczne Stanisława Ossowskiego i Mieczysława Wallisa,” Estetyka i Krytyka 3(38): 125-138.
Zegzuła-Nowak J. (2016), “Przedmioty psychiczne w sztuce według Mieczysława Wallisa” [in:] Obraz. Między realnością a wirtualnością, refleksją a praktyką artystyczną, W. Jacyków, D. Rymar (eds.), Cieszyn: Instytut Sztuki w Cieszynie, 64-72.
Zegzuła-Nowak J. (2017a), “Moral and Aesthetic Considerations of Humanity According to the Polish Philosopher Mieczysław Wallis,” Ethics & Bioethics 7(1-2), 67-73.
Zegzuła-Nowak J. (2017b), Polemiki filozoficzne Henryka Elzenberga ze szkołą lwowsko-warszawską, Kraków: Scriptum.
Zegzuła-Nowak J. (2018), “Jan Łukasiewicz jako nauczyciel, mentor i inspirator twórczej aktywności Mieczysława Wallisa,” Studia z Historii Filozofii 2(9): 69-90.
Zegzuła-Nowak J. (2020), “Mieczysław Wallis a/i Maria Ossowska. Studium relacji na marginesie materiałów archiwalnych,” Studia z Historii Filozofii 1(11): 149-179.
Wallis M., Materiały Archiwalne [Archival Materials], (Warsaw: The Archives of the Combined Libraries of the Faculty of Philosophy and Sociology of the University of Warsaw, the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Science, and the Polish Philosophical Society) folders: Rps 10, T. IX, Rps 18, Rps 19, T. I, II, III, XVII.
Brożek A., Będkowski M., Chybińska A., Ivanyk S., Traczykowski D. (2020), Anti-Irrationalism: Philosophical Methods in the Lvov-Warsaw School, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Brożek A., Chybińska A. (eds.) (2016), Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, Lublin: Academicon. https://doi.org/10.52097/acapress.9788362475629
Dziemidok B. (1975), “Kontrowersje wokół wartości estetycznych. Próba typologizacji stanowisk” [in:] Studia z dziejów estetyki polskiej 1918-1939, S. Krzemień-Ojak, W. Kalinowski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 7-48.
Dziemidok B. (1980), Teoria przeżyć i wartości estetycznych w polskiej estetyce dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Elzenberg H. (2002), Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Frankl V. E. (2016), Człowiek w poszukiwaniu sensu, transl. A. Wolnicka, Warszawa: Czarna Owca.
Frankl V. E. (1984), Homo patiens, transl. R. Czernecki, J. Morawski, Warszawa: Pax.
Goethe J. W. (1996), "Faust: Part One and Two,” transl. P. Wayne [in:] Great Books of the Western World 45. Goethe, Balzac, M. J. Adler (ed.), Chicago: Encyclopaedia Britannica, 1-162.
Horecka A. (2011), “O pojęciu wartości estetycznej w dziełach przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej,” Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 20(3) [79], 193-208.
Horecka A. (2010), “Pojęcie znaku ikonicznego w dziełach wybranych przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej: Kazimierza Twardowskiego, Tadeusza Witwickiego, Stanisława Ossowskiego, Mieczysława Wallisa i Leopolda Blausteina,” Studia Semiotyczne 27, 307-352. http://doi.org/10.26333/sts.xxvii.19
Jadacki J. J. (2007), “Szkoła Lwowsko-Warszawska i jej wpływ na filozofię polską drugiej połowy XX wieku” [in:] Historia filozofii polskiej. Dokonania, poszukiwania, projekty, A. Dziedzic, A. Kołakowski, S. Pieróg, P. Ziemski (eds.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 126-148.
Leyens J. Ph., Rodriguez-Perez A., Rodriguez-Torres R., Gaunt R., Paladino M. P., Vaes J., Demoulin S. (2001), “Psychological Essentialism and the Differential Attribution of Uniquely Human Emotions to Ingroups and Outgroups,” European Journal of Social Psychology 31, 395-411. https://doi.org/10.1002/ejsp.50
Najder Z. (1990), “Semiotics and Art: The Contribution of Mieczysław Wallis (1895- 1975)” [in:] The Semiotic Web 1989 (Approaches to Semiotics), T. A. Sebeok, J. Umiker-Sebeok (eds.), Berlin–New York: De Gruyter Mouton, 109-122.
Nowakowska W. (2001), Sylwetki łódzkich uczonych. Profesor Mieczysław Wallis, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Pelc J. (1977), “Wspomnienia pozgonne o Mieczysławie Wallisie i Tadeuszu Wójciku,” Studia Semiotyczne 7, 5-12.
Pękala T. (1997), Estetyka otwarta Mieczysława Wallisa, Warszawa: Instytut Kultury.
Pękala T. (2004), “Świat jako przedmiot estetyczny. Wprowadzenie” [in:] M. Wallis, Wybór pism estetycznych, Kraków: Universitas.
Pękala T. (2013), “The Aesthetics of Mieczysław Wallis” [in:] 20th Century Aesthetics in Poland: Masters and Their Followers, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 173-191.
Rosner K. (1975), “Poglądy estetyczne Mieczysława Wallisa. Badania estetyczne a inne dziedziny jego działalności naukowej i krytycznej” [in:] Studia z dziejów estetyki polskiej 1918-1939, S. Krzemień-Ojak, W. Kalinowski (eds.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 157-187.
Skoczyński J., Woleński J. (2010), Historia filozofii polskiej, Kraków: WAM.
Sowiński A. (1953), “Wstęp” [in:] J. W. Goethe, Faust, transl. E. Zegadłowicz, Warszawa: PIW.
Szturc W. (1995), Faust Goethego. Ku antropologii romantycznej, Kraków: Universitas.
Szczukiewicz P., Szczukiewicz A. (2018), “Logoterapia Victora Emila Frankla w psychoterapii i poradnictwie psychologicznym,” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio J — Paedagogia-Psychologia 31(2), 195-205. https://doi.org/10.17951/j.2018.31.2.195-205
Szyrocki M. (1987), Johann Wolfgang Goethe, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Wallis M. (1946), “Psychika jeńca wojennego,” Życie Literackie 5, 17-19.
Wallis M. (1968), Przeżycie i wartość: Pisma z estetyki nauki o sztuce 1931-1949, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wallis M. (1983), Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, Warszawa: PIW.
Wallis M. (2004), Wybór pism estetycznych, Kraków: Universitas.
Wincław D. (2016), “Obcy czy po prostu inny: Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji,” Kultura i Wartości 19, 93-114. http://dx.doi.org/10.17951/kw.2016.19.93
Wojciechowski A. (2001), “Problemy terapii przez twórczość” [in:] Obecność. Zebrane teksty, Toruń: Wydawnictwo UMK, 402-409.
Woleński J. (1985), Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Woleński J. (2011), Logic and Philosophy in the Lvov-Warsaw School, Dordrecht–Boston–London: Springer.
Wójtowicz M. (2005), “Problem lęku egzystencjalnego w myśli Paula Tillicha, Victora Emila Frankla i Kazimierza Dąbrowskiego” [in:] Doświadczenie lęku egzystencjalnego jako sytuacja wyboru, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 58-111.
Zegzuła-Nowak J. (2015a), “Tadeusz Kotarbiński w świetle nieznanych źródeł archiwalnych Mieczysława Wallisa” [in:] Homo moralis — homo creativus: Prace dedykowane Profesorom Zdzisławowi Kalicie i Krzysztofowi Kaszyńskiemu, J. Dudek, S. Konstańczak (eds.), Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 209-230.
Zegzuła-Nowak J. (2015b), “Wpływ szkoły lwowsko-warszawskiej na poglądy estetyczne Stanisława Ossowskiego i Mieczysława Wallisa,” Estetyka i Krytyka 3(38): 125-138.
Zegzuła-Nowak J. (2016), “Przedmioty psychiczne w sztuce według Mieczysława Wallisa” [in:] Obraz. Między realnością a wirtualnością, refleksją a praktyką artystyczną, W. Jacyków, D. Rymar (eds.), Cieszyn: Instytut Sztuki w Cieszynie, 64-72.
Zegzuła-Nowak J. (2017a), “Moral and Aesthetic Considerations of Humanity According to the Polish Philosopher Mieczysław Wallis,” Ethics & Bioethics 7(1-2), 67-73.
Zegzuła-Nowak J. (2017b), Polemiki filozoficzne Henryka Elzenberga ze szkołą lwowsko-warszawską, Kraków: Scriptum.
Zegzuła-Nowak J. (2018), “Jan Łukasiewicz jako nauczyciel, mentor i inspirator twórczej aktywności Mieczysława Wallisa,” Studia z Historii Filozofii 2(9): 69-90.
Zegzuła-Nowak J. (2020), “Mieczysław Wallis a/i Maria Ossowska. Studium relacji na marginesie materiałów archiwalnych,” Studia z Historii Filozofii 1(11): 149-179.
Wallis M., Materiały Archiwalne [Archival Materials], (Warsaw: The Archives of the Combined Libraries of the Faculty of Philosophy and Sociology of the University of Warsaw, the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Science, and the Polish Philosophical Society) folders: Rps 10, T. IX, Rps 18, Rps 19, T. I, II, III, XVII.
Pobrania
Opublikowane
2022-06-30
Jak cytować
Zegzuła-Nowak, J. (2022). The Main Ideas of Mieczysław Wallis’ Program of Philosophical Anthropology. Filozofia Nauki, 30(2), 79–93. https://doi.org/10.14394/filnau.2022.0019
Numer
Dział
Artykuły
Filozofia Nauki | ISSN 1230-6894 | e-ISSN 2657-5868